Çfarë është çrregullimi personalitetit antisocial?
Valentina Telhaj/ Psikoterapiste
Hervey M. Cleckley, një psikiatër amerikan, ndikoi në kriteret fillestare diagnostike për shqetësimin e personalitetit antisocial në Manualin Diagnostik dhe Statistikor të Çrregullimeve Mendore (DSM), ashtu si psikologu amerikan George E. Partridge. DSM dhe Klasifikimi Ndërkombëtar i Sëmundjeve (ICD) herë pas here prezantuan diagnoza të çrregullimit antisocial të personalitetit (ASPD) dhe çrregullimit të pashoqërueshëm të personalitetit (DPD) respektivisht, duke deklaruar se këto diagnoza janë referuar (ose përfshirë atë që është përmendur) si psikopati ose sociopati. Krijimi i ASPD dhe DPD u nxit nga fakti që shumë nga tiparet klasike të psikopatisë ishin të pamundura të mateshin objektivisht. Psikologu kanadez Robert D. Hare më vonë ripopullarizoi konstruktin e psikopatisë në kriminologji me Listën e tij të Kontrollit të Psikopatisë. Megjithëse asnjë organizatë psikiatrike ose psikologjike nuk ka sanksionuar një diagnozë të titulluar “psikopati”, vlerësimet e karakteristikave psikopatike përdoren gjerësisht në ambientet e drejtësisë penale në disa kombe dhe mund të kenë pasoja të rëndësishme për individët. Studimi i psikopatisë është një fushë aktive e hulumtimit dhe termi përdoret gjithashtu nga publiku i gjerë, shtypi dhe në portretizime të trilluara.
Çrregullimi personalitetit antisocial është një sëmundje e grupit të çrregullimeve të personalitetit në Manualin e (DSM-V). Kriteret e diagnostikimit të këtij çrregullimi personaliteti përfshijnë karakteristikat si mungesa e ndërgjegjshme për të drejtat dhe ndjenjat e të tjerëve, mungesa e ndjenjave për tjetrin, manipulimi i të tjerëve për përfitim personal, dhe tendenca për sjellje antisociale, agresive dhe kriminale.
Persona me këtë çrregullim personaliteti kanë tendencën të shkelin rregullat dhe të drejtat e të tjerëve pa ndjenjë kujdesi për pasojat. Kjo ndodh shpesh dhe kane munges empatie apo ndërgjegjie për të tjerët.
Kriteret specifike të diagnostikimit të çrregullimit personalitetit antisocial sipas DSM-V përfshijnë një histori të përsëritur të shkeljes së të drejtave të të tjerëve, sjelljeve agresive, recidiviste, ndonjëherë pamundësinë për të ndryshuar sjelljen në bazë të përvojave të mëparshme.
Si ti dallojme, cilat jane disa nga Simptomat dhe karakteristikat kryesore të çrregullimit personalitetit antisocial?
1. Mungesa e ndërgjegjshme për të drejtat dhe ndjenjat e të tjerëve: Individët me këtë çrregullim kanë pak ndërgjegjësi për të drejtat dhe ndjenjat e të tjerëve. Ata mund të shkelin rregullat dhe të drejtat e të tjerëve pa ndonjë ndjenjë pendese apo konsiderate për pasojat.
2. Manipulimi i të tjerëve: Persona me çrregullim personaliteti antisocial janë të manipulueshëm dhe mund të përdorin të tjerët për përfitimin e tyre personal, duke përfshirë mashtrimin dhe gënjeshtren.
3. Tendenca për sjellje antisociale dhe kriminale: Ata kanë histori të përsëritur të sjelljeve antisociale, përfshirë shkeljen e rregullave të shoqërisë, krime të ndryshme, dhe sjellje të dhunshme ndaj të tjerëve, ne familje, pune e ambjente sociale.
4. Mungesa e ndërgjegjshme për pasojat: Individët me këtë çrregullim mund të kenë vështirësi në kuptimin e pasojave të sjelljeve të tyre. Ata shpesh nuk ndjehen të ndëshkuar ose të kujdesshëm për sjelljen e tyre.
5. Mungesa e ndërgjegjshme të shpërblimeve shoqërore: Ata kanë tendencën të mos marrin më shpërblime shoqërore për sjelljen e tyre të mirë dhe të mos kenë ndjenja të theksuara të mëkatit ose pendesë.
6. Mungesa e ndërgjegjshme për përshtatjen shoqërore: Një tjetër karakteristikë është mungesa e ndërgjegjshme për përshtatjen shoqërore. Kjo do të thotë se ata nuk e konsiderojnë ndikimin e sjelljes së tyre në marrëdhëniet me të tjerët.
Si ti ndihmojme keta persona? Trajtimi i çrregullimeve të personalitetit antisocial është një sfidë, por ka disa strategji terapeutike që mund të ndihmojnë në menaxhimin e këtij çrregullimi. Menyrat më e mirë terapeutike për ta trajtuar përfshin:
1. Terapia Kognitive-Behaviorale (CBT): e cila është një ndër metodat më të përdorura për trajtimin e çrregullimeve të personalitetit antisocial. Kjo lloj terapie fokusohet në ndryshimin e skemave të mësuar të sjelljes dhe mendimeve që çojnë në sjellje antisociale. Përmes CBT, individët mund të zhvillojnë mendime funksionale për sjelljet e tyre dhe të mësojnë strategji të reja për të menaxhuar ndjenjat dhe sjelljen.
2. Terapia e Grupit: Terapia e grupit është një mjet efektiv për të ndihmuar individët me çrregullim personaliteti antisocial të ndryshojnë sjelljen e tyre. Duke ndarë përvojat me të tjerët që mund të kenë probleme të ngjashme, ata mund të mësojnë nga njëri-tjetri dhe të zhvillojnë ndërgjegjësi më të thellë për sjelljen e tyre.
3. Trajtimi i detyrueshëm: Në raste të rënda, kur individët me çrregullim personaliteti antisocial janë të rrezikshëm për veten ose të tjerët dhe nuk pranojnë trajtimin vullnetarisht, mund të kërkohet trajtim i detyrueshëm përmes sistemit të drejtësisë penale ose të shëndetit mendor.
4. Suporti dhe ndihma nga e familja dhe mbështetja sociale: Përkrahja nga familja dhe një rrjet i mirë i mbështetjes sociale mund të ndihmojë në motivimin e individëve për të marrë trajtim dhe për të ndryshuar sjelljen e tyre jo adeguate.
5. Farmakologjia është nje nga menyrat me efikase per trajtimin e këtij çrregullimi sidomos kur kombinohet me psikoterapit e siperpermendura.
Është e rëndësishme të kuptohet se trajtimi i çrregullimit personalitetit antisocial mund të jetë një proces i gjatë dhe i vështirë, dhe suksesit të terapisë i nevojiten përkushtim dhe kohë sepse kryesisht ata refuzojne bashkpunimin por nese shkojne terapia dhe ndihma profesionale mund të ndihmojnë në kontrollimin dhe menaxhimin e sjelljeve antisociale, për ti ndihmuar individët të ndryshojnë sjelljen e tyre te papershtatshme dhe të zhvillojnë aftësi per sjellje konstruktive dhe te kuptojne për pasojat e veprimeve negative e ato jo adeguate.
