Për dekada të tëra, bashkimi evropian mbështetej në një rregull të pashkruar: Gjermania ishte në krye të ekonomisë dhe Franca në krye të ushtrisë. Kjo marrëveshje tani është një gjë e së kaluarës dhe rolet po ndryshojnë në mënyrë dramatike. Ndërsa Gjermania përgatitet të bëhet fuqia kryesore ushtarake e Evropës, ekuilibri politik i kontinentit po lëkundet. Franca po lufton për të ruajtur rëndësinë e saj, ndërsa në Poloni armatimet gjermane zgjojnë njëkohësisht fantazmat e së kaluarës dhe shpresën se boshti Berlin-Varshavë mund të bëhet bastioni më i fortë kundër Rusisë, shkruan Politico.
– Advertisements –
Pritjet nga Berlini janë të larta. “Kudo që shkoj në botë, nga vendet baltike në Azi, njerëzit po i kërkojnë Gjermanisë të marrë më shumë përgjegjësi”, tha Christoph Schmid, një anëtar socialdemokrat gjerman i komisionit të mbrojtjes së Bundestagut. “Pritja është që Gjermania më në fund të përparojë dhe të përputhet me peshën e saj ekonomike me fuqinë e saj mbrojtëse”. Vizioni i Gjermanisë me ushtrinë më të madhe evropiane, të pajisur me teknologjinë më të fundit, është shumë larg imazhit të Bundeswehr-it kaotik që ka qenë objekt talljeje për vite me radhë. Kjo fuqi e re ushtarake, e shoqëruar me forcën politike dhe ekonomike, po krijon një Gjermani dominuese me të cilën pjesa tjetër e Evropës do të duhet të përshtatet.
Plani është që Gjermania të shpenzojë 153 miliardë euro në vit për mbrojtje deri në vitin 2029, që është rreth 3.5 përqind e PBB-së dhe përfaqëson zgjerimin më ambicioz ushtarak të vendit që nga bashkimi. Në krahasim, Franca planifikon të arrijë shpenzime prej rreth 80 miliardë eurosh deri në vitin 2030. Polonia, nga ana tjetër, synon të shpenzojë 44 miliardë euro këtë vit, ose deri në 4.7 përqind të PBB-së, më shumë në NATO.
Ky ndryshim tektonik po ndihet edhe në Bruksel. Një zyrtar i BE-së e quajti ndryshimin në aftësitë ushtarake gjermane “telluriane”, ose gjigante, ndërsa një diplomat tjetër ishte më i drejtpërdrejtë: “Është gjëja më e rëndësishme që po ndodh në nivel të BE-së tani”. Pyetja që po sillet nëpër korridoret e institucioneve evropiane është se sa “evropiane” do të jetë vërtet ndërtimi i forcave gjermane.
Berlini po ndërton një ushtri, por kryesisht për vete
Përgjigja qëndron në politikën e prokurimit. Berlini i ka rezistuar fuqimisht idesë së dhënies së kompetencave më të mëdha Komisionit Evropian në blerjet e armëve dhe planifikon të mbështetet në kornizat kombëtare, duke përdorur sistematikisht nenin 346 të Traktatit të BE-së, i cili u lejon vendeve të anashkalojnë rregullat e konkurrencës dhe të favorizojnë kompanitë vendase. Kjo qasje “Gjermania e para” tashmë po vihet në praktikë.
Dokumentet e brendshme të prokurimit tregojnë se Berlini po përgatitet të shtyjë përpara kontratat e mbrojtjes të Bundestagut me vlerë 83 miliardë euro deri në fund të vitit 2026. Ky është vetëm fillimi, pasi “lista e dëshirave” afatgjatë e Bundeswehr-it peshon 377 miliardë euro. Është gjithashtu e rëndësishme se ku do të shkojnë këto para. Më pak se 10 përqind e kontratave të reja do të shkojnë për furnizuesit amerikanë, një përmbysje pas viteve në të cilat Uashingtoni ishte një partner kyç. Pothuajse të gjitha pjesët e tjera do të qëndrojnë në Evropë, dhe pjesa më e madhe e tyre në vetë Gjermaninë.
Pakëndshmëri në Paris
Këto zhvillime në Paris po vëzhgohen me një përzierje skepticizmi dhe shqetësimi. Pavarësisht përpjekjeve të Presidentit Emmanuel Macron për të përmirësuar marrëdhëniet, mosbesimi ndaj Berlinit mbetet i rrënjosur thellë në qarqet franceze të mbrojtjes. “Është diku midis kujdesit dhe një ndjenje kërcënimi”, tha një zyrtar francez i mbrojtjes. “Do të jetë e vështirë të punohet me ta sepse ata do të jenë jashtëzakonisht dominues”.
I njëjti zyrtar shtoi se fuqia industriale dhe ekonomike e Gjermanisë është po aq shqetësuese sa edhe armatimet e saj. “Ata nuk do të kenë nevojë të pushtojnë Alsasin dhe Mozelën,” bëri shaka ai. “Ata thjesht mund t’i blejnë ato.” Përveç shqetësimit historik, francezët janë gjithashtu të shqetësuar nga roli gjeopolitik që Berlini synon të luajë. “Është ende e paqartë se çfarë dëshiron të bëjë Merz,” tha një diplomat evropian. “Gjermania do të duhet të marrë një rol më të gjerë ndërkombëtarisht, por është e paqartë se si.”
Tensionet janë përshkallëzuar më tej nga mosmarrëveshja mbi Avionët Luftarakë Evropianë të Gjeneratës së Ardhshme (FCAS), një projekt prej 100 miliardë eurosh që supozohej të ishte xhevahiri i kurorës së bashkëpunimit franko-gjermano-spanjoll. Vonesat dhe mosmarrëveshjet mbi ndarjen e punës e kanë shtyrë Berlinin të eksplorojë mundësi alternative, duke alarmuar Parisin. Për Francën, FCAS është një projekt kyç politik i lidhur me mbrojtjen e saj bërthamore. Éric Trappier, CEO i Dassault Aviation, i pyeti drejtpërdrejt ligjvënësit francezë: “Nuk jam kundër projektit, por kur Gjermania thotë se do ta përjashtojë Francën, a nuk ju shqetëson kjo?”
Varshava mirëpret, por me kujdes
Por jo të gjithë e shohin riarmatimin e Gjermanisë si një kërcënim. Në Varshavë, kjo shihet si një veprim i domosdoshëm dhe i vonuar. “Polonia është bërë një pikë referimi midis aleatëve të NATO-s për sa i përket shpenzimeve ushtarake”, tha Marek Magierowski, një ish-ambasador polak. “Rrjedhimisht, ne këmbëngulim që partnerët e tjerë të ndjekin shembullin. Por nëse jemi seriozë për mbrojtjen kolektive, nuk mund të vazhdojmë të themi: ‘Ju lutem, të gjithë të shpenzojnë më shumë për mbrojtje. Por jo ju, Gjermani.’”
Zyrtarë të tjerë polakë shprehin pragmatizëm të ngjashëm, por e kaluara e përgjakshme hedh një hije të gjatë. “Duke parë historinë, një situatë në të cilën Gjermania do të kombinonte fuqinë e saj ekonomike me fuqinë ushtarake ka ngjallur gjithmonë frikë”, tha Paweł Zalewski, zëvendësministri i mbrojtjes i Polonisë, duke shtuar se planet e Gjermanisë duhet të shihen në kontekstin e forcimit të të gjitha ushtrive evropiane. Sipas tij, forcimi i Gjermanisë është një përgjigje e natyrshme ndaj sinjaleve nga Uashingtoni për zvogëlimin e pranisë amerikane në Evropë. “Vendet kryesore që mbrojnë krahun lindor do të jenë Polonia dhe Gjermania”, vuri në dukje ai.
Megjithatë, kujtimet e politikës së ish-kancelarit Angela Merkel ndaj Rusisë vështirë se zbehen. “Ne gjithashtu kujtojmë qëndrimin pro-rus të Merkelit”, shtoi Zalewski. “Ne i bëjmë thirrje Gjermanisë të tregojë se sa fort do ta mbrojë rendin ndërkombëtar kundër Rusisë. Ekziston nevoja për kontrolle të vazhdueshme. Ne nuk harrojmë asgjë.” Ngritja e Alternativës për Gjermaninë (AfD) të ekstremit të djathtë po shkakton shqetësim shtesë. “Kur mendojmë për AfD-në dhe nëse ata do të jenë në gjendje të vijnë në pushtet… është shqetësuese”, tha një zyrtar polak. “AfD është pro-Putin dhe ka një program që flet për rifitimin e një pjese të territorit polak. Ne nuk mund ta hapim këtë diskutim në Evropë.”
Qendra e pushtetit po zhvendoset në lindje.
Të marra së bashku, rritja e shpejtë e Gjermanisë dhe reagimet e ndara të partnerëve të saj konfirmojnë se qendra e gravitetit të Evropës po zhvendoset drejt lindjes. Motori ekonomik i kontinentit po bëhet gjithashtu nxitësi i tij ushtarako-industrial, ndërsa Franca i përmbahet kartës së saj bërthamore dhe Polonia po shfaqet si një peshë e rëndë konvencionale në krahun lindor të NATO-s. Për Brukselin, ky riorganizim është një provë kyçe: a mund ta kanalizojë BE-ja këtë vrull në struktura të përbashkëta, apo do ta thellojë vetëm fragmentimin e mbrojtjes së bllokut?
Për momentin, lëvizjet e Berlinit shihen si një marrje kontrolli, jo si një përpjekje për dominim. Megjithatë, edhe mbështetësit pranojnë se shkalla e ndryshimit është e vështirë të imagjinohet. “Mund të jetë e frikshme, pa dyshim”, përfundoi një diplomat i BE-së. “Por Gjermania ka koalicione. Është në BE dhe NATO – dhe shumë gjëra mund të ndodhin ndërkohë.”
Shqip