Gratë e Harruara është një seri kushtuar dhënies së grave të historisë ekspozimin e merituar. Këtë herë, ne po i kushtojmë nderim Fatima al-Fihri, një grua që krijoi konceptin e një universiteti ashtu siç e njohim sot.
E gjithë kjo falë Fatima al-Fihri që universitetet në të gjithë botën sot ekzistojnë. Pasi themeloi universitetin e parë të njohur në botë, Universitetin e al-Qarawiyyin, një qendër e arsimit të lartë, dhe ishte ky universitet i cili në fund të fundit hapi rrugën për universitetet moderne në të gjithë globin.
Çfarë bëri ajo?
Fatima al-Fihri ishte një grua myslimane nga Tunizia, e cila themeloi universitetin e parë të njohur më shumë se 1.000 vjet më parë: Universiteti i al-Qarawiyyin në Fez, Marok, në periudhën e Artë Islame.
Rekordet Botërore të Guinness e pranojnë atë si institucionin më të vjetër ekzistues dhe që funksiononakoma sot në botë.
Pjesa më e madhe e informacionit në lidhje me jetën e hershme të al-Fihri është e humbur për kohën, por ne e dimë se ajo ka lindur në një familje të pasur tregtare që vlerësonte arsimin – madje edhe për gratë. Fatima dhe motra e saj, Miriam, u shkolluan mirë dhe devotshmëri fetare. Në fillim të shekullit të 9-të, familja al-Fihri, së bashku me shumë njerëz të tjerë arabë, u larguan nga Tunizia dhe emigruan në Fez – konsideruar një metropol aktiv, kozmopolit sipas standardeve të kohës. Kur babai i saj vdiq, Fatima trashëgoi pasurinë e tij. Motrat më pas vendosën të investonin paratë në diçka që do të përfitonte komuniteti i tyre lokal.
Në vitin 859, al-Fihri vendosi që në qytet mësimi i një arsimi më të lartë ishte shumë i nevojshëm dhe themeloi Xhaminë dhe Universitetin al-Qarawiyyin, duke e emëruar atë sipas qytetit të saj të lindjes. Ajo mbikëqyri vetë ndërtimin e ndërtesës e cila ishte e gjatë 30 metra ndërkoë që përfshinte brenda një kompleksi edhe një oborr, sallë lutjesh, bibliotekë dhe klasa shkolle.
Në fillim, pjesa arsimore e al-Qarawiyyin ofroi kurse në udhëzime fetare dhe Kur’an, por programi i tij gradualisht u zgjerua në gramatikën arabe, matematikë, muzikë, mjekësi dhe astronomi, dhe pastaj filloi t’u jepte diploma të diplomuarve të saj. Universiteti u bë shpejt një qendër e famshme shpirtërore dhe arsimore, e vizituar nga studiues dhe intelektualë nga e gjithë bota. Al-Fihri dha leksione atje deri në vitet e mëvonshme.
Si nisi?
Al-Fihri krijoi konceptin e një universiteti siç e njohim ne sot. Ideja e saj për një qendër arsimore që ofronte mundësi për mësim të përparuar u përhap në të gjithë botën në Mesjetë, duke rezultuar në themelimin e institucioneve më të vjetra të Evropës në shekujt vijues, përfshirë Universitetin e Bolonjës (themeluar 1088) dhe Universitetin e Oksfordit (themeluar rreth vitit 1096).
Çfarë ndikimi ka lënë pas sot?
Pas vdekjes së al-Fihri, institucioni vazhdoi të shtrihej. Xhamia u bë më e madhja në Afrikë, me një kapacitet prej 22,000 vetësh. Universiteti Al-Qarawiyyin është akoma i fortë – alumni përfshinë Fatima al-Kabbaj, një nga studentet e para femra, e cila më vonë u bë anëtare e vetme femër e Këshillit Suprem Marokan të Njohurive Fetare.
