Ambasadori Gir: Marrëveshja Shkup-Sofje u negociua dy vite

Gazetari: Maqedonia ka filluar procesin e negociatave, por jemi larg hapjes së kapitujve të negociatave. Maqedonia është në prag të ndryshimeve kushtetuese, por për momentin nuk ka 80 deputetë që ta mbështesin këtë ide, me të cilën do t’i hapim kapitujt. Për propozimin francez dhe për të gjitha sfidat e tjera me të cilat po përballemi, flas me ambasadorin evropian në vend, Dejvid Gir. Ambasador Gir, 17 vjet qëndrojmë në vend dhe Maqedonia është e bllokuar në rrugën e saj të integrimit evropian, pjesa më e madhe e këtyre viteve ka qenë e lidhur me çështjet bilaterale me fqinjët tanë, por tani ka ardhur propozimi francez dhe kemi filluar procesin e negociatave. Më thoni, shumë liderë evropianë e kanë porositur Shkupin që ta pranojë propozimin, sepse ruan identitetin dhe gjuhën maqedonase, por pyetja është se çfarë mund të bëjë Brukseli dhe të garantojë që asnjë çështje, e cila nuk është legjitime në këtë proces, të mos imponohet si bllokim i ri gjatë negociatave?

Gir: Lluka, faleminderit shumë për pyetjen, gëzohem që të shoh. Por së pari le të shohim se çfarë parashikon marrëveshja. Nga njëra anë është marrëveshje kompromisi, ne e dimë që, hapë negociatat dhe negociatat tani kanë filluar dhe mundëson edhe fazën e parë, që është të fillojë vetë procesi i skriningut. Gjithashtu siguron dhe respekton gjuhën maqedonase, sepse nuk ka kualifikime për gjuhën maqedonase në dokumentet mbi të cilat mbështeten negociatat, siç është korniza negociuese. Për sa i përket çështjeve dypalëshe, nuk janë krijuar mundësi të reja që shtetet anëtare mund t’i përdorin për të ngritur çështje dypalëshe, por sigurisht që ju theksuat drejtpërdrejt çështjet dypalëshe. Pyetja që ju bëni është nëse mund të garantojmë 100% që çështjet dypalëshe nuk do të ngrihen gjatë anëtarësimit dhe vetë negociatave. Natyrisht, ne nuk mund të garantojmë 100% që çështjet dypalëshe nuk do të ngrihen nga një shtet anëtar. Nuk ka asnjë kornizë negociuese, asnjë proces aderimi me asnjë vend që është në proces, që ka garanci të tilla dhe kjo ndodh sepse natyra e procesit të anëtarësimit si i tillë kërkon unanimitet në nivele të shumëfishta. Kështu, kur presidentja Von der Lejen ishte këtu, kryetari i Komisionit Evropian edhe kur kryetari Mishell ishte këtu, kryetari i Këshillit Evropian, dy lojtarët kryesorë në këtë proces ishin shumë të qartë – se procesi i anëtarësimit do të zhvillohet sipas standardeve evropiane dhe parimeve evropiane. Ata përmendën gjithashtu çështjen e shumë debatuar të çështjes së identitetit dhe nëse çështjet e identitetit do të viheshin në pikëpyetje. Ata ishin shumë të qarta, çështjet e identitetit nuk do të jenë pjesë e standardeve apo kushteve të tjera, të cilat do të kufizonin procesin e aderimit. Edhe presidentja von der Lejen shkoi më tej, duke thënë se interpretimet e historisë nuk do të jenë pjesë e këtij procesi. Madje edhe në mënyrë shtesë, diçka duhet të jetë e qartë. Për Bashkimin Evropian, për shtetet anëtare, ka interes të kenë siguri që ky proces do të fokusohet në përmbushjen e kritereve të reformës, mbi të cilat bazohet aderimi. Përsëri, ata ishin shumë të qartë për këtë, kështu që nuk u ngritën çështje të tjera. Nuk është hera e parë që çështjet dypalëshe ngrihen gjatë negociatave të pranimit. Ka ndodhur me Slloveninë, me Kroacinë, por ato çështje po menaxhohen dhe mendoj se mesazhi nga liderët ishte se ky është proces që mund të menaxhohet në mënyrë që respekton interesin legjitim të vendit dhe së fundi, javën e kaluar isha në Bruksel për hapjen e negociatave të anëtarësimit dhe zëvendës-kryetari dhe përfaqësuesi i lartë Borell foli për frikën se mund të ngrihen pyetje identitare, se mund të humbisni identitetin tuaj dhe ajo që tha është se këtu nuk mund të ndodhë kështu. Kjo nuk ndodh. Asnjë vend nuk kalon nëpër këtë.

Gazetari: Edhe pse procesi ka nisur dhe në çdo moment pritet të nisë faza e skriningut, kah fundi i gushtit, kushti ynë për hapjen e kapitujve janë ndryshimet kushtetuese, për të cilat aktualisht nuk ka mbështetje. Komisioneri evropian Varhej e përmendi tashmë se emocionet duhen lënë mënjanë, por cili është mesazhi juaj për opozitën, e cila nuk i mbështet ndryshimet kushtetuese.

Gir: Mendoj se duhet të bëjmë hap prapa dhe të shohim të gjithë fotografinë, sepse ajo që po debatohet këtu është në fund të fundit qëllimi strategjik i vendit për t’u anëtarësuar në Bashkimin Evropian. Pse është kjo e rëndësishme? Epo, ka disa përparësi dhe përfitime të qarta që Bashkimi Evropian i sjell këtij vendi. Para së gjithash, për ato ekonomike. BE-ja, me 27 shtetet e saj anëtare, është tregu më i madh i vetëm në botë. Çfarë do të thotë kjo për këtë vend, i cili gjeografikisht është shumë afër BE-së? Do të thotë investime, përmirësim të kushteve për bizneset, do të thotë jetesë, do të rritet standardi. Do të thotë gjithashtu vende pune për të rinjtë të cilët do të kenë mundësi të qëndrojnë këtu me aftësi për të konkurruar në këtë treg të madh. Por kjo do të thotë gjithashtu edhe siguri. Jemi në një botë me sfida në rritje, përballë kërcënimeve ekzistenciale dhe ndryshimeve klimatike, kolapsit të biodiversitetit dhe degradimit të mjedisit. Ne jemi gjithashtu në botë shumë-polare dhe konkurruese dhe kemi presione të tjera, siç është lufta ruse në Ukrainë. Ky vend është shumë më i sigurt brenda Bashkimit Evropian. BE ka burimet e 27 shteteve anëtare, të cilat do ta ndihmojnë këtë vend të transformohet, por edhe të përgatitet për të ardhmen, kështu që të gjitha burimet që lidhen me inovacionin dhe konkurrencën që ka BE-ja janë të gjitha të ofruara. Nëse ky është qëllimi strategjik i vendit dhe i takon vetë vendit të vendosë, atëherë duhet të pyesim se cila është mënyra më e mirë për ta arritur këtë. Marrëveshja aktuale rezulton me hapjen e negociatave, fillimin e shqyrtimit që tashmë ka filluar dhe ai proces do të vazhdojë. Po, ndryshimet kushtetuese do të duhet të zbatohen, është vendim sovran, por dosja e vendit në marrëdhëniet ndëretnike është shumë e mirë dhe do të forcohet edhe më tej, por pyetja e madhe është për zgjedhjen strategjike. Nëse zgjedhja strategjike është për Bashkimin Evropian, atëherë duhet të pyesim pse ajo rrugë, e cila tashmë është qartë e hapur, do të komplikohej më tej.

Gazetari: Propozimi hasi në reagime të ashpra tek një pjesë e madhe e publikut, madje edhe tek ekspertët. Kemi qenë dëshmitarë të protestave, euroskepticizmi po rritet, madje është dërguar mesazh nga ekspertët “BE po, por jo me çdo kusht”. Mendoni se u gjet kompromis i vërtetë, duke qenë se mbizotëron mendimi se duhet t’i zbatojmë të gjitha kërkesat që i ka Sofja?

Gir: Para së gjithash duhet ta respektojmë faktin se ka shumë frikë dhe ankthe. Ka qenë një periudhë të cilën duhet ta pranojmë, kur u ndërmorën hapat dhe realisht u bënë ndryshime, si p.sh. me Prespën, e cila rezultoi në anëtarësimin në NATO dhe është e nevojshme për anëtarësimin në Bashkimin Evropian, por ka pasur zhgënjime në të kaluarën dhe duhet ta pranojmë këtë. Kjo u shpreh pjesërisht tani. Por për mendimin tim, ajo që kemi tani është kompromis i mirë, dhe kompromis do të thotë që askush nuk merr gjithçka që dëshiron. Megjithatë, ajo që mbrohet këtu është, siç thashë, hapja e negociatave, ruajtja e interesave të shtetit me këtë marrëveshje, dhe ka edhe një interes të Bullgarisë që ruhet gjithashtu. Pra kemi një bilanc. Sigurisht, publiku mund të marrë vendimin e tij, jo unë, por për mendimin tim, ata me të cilët kemi punuar dhe negociuar besojnë se ky është kompromis që respekton interesat kombëtare, si dhe interesat e Bullgarisë. Gjithmonë duhet të jeni të kujdesshëm, sepse në debatin publik mund të dëgjoni se njerëzit mund të bëhen ekstremë, të bëjnë kërkesa që thjesht nuk janë realiste dhe siç thashë më parë, garanci që nuk ekzistojnë askund tjetër ose kërkesa që nuk mund të përmbushen, ose se një marrëveshje më e mirë ishte në horizont dhe ne mund të kishim negociuar më mirë. Kjo marrëveshje u negociua për dy vjet, nën presidencën e Gjermanisë, Portugalisë, Sllovenisë dhe Francës. Ishte e vështirë për t’u arritur, por u arrit dhe tani i kemi hapur negociatat.

Gazetari: Ka pasur shumë thirrje ndaj Shkupit për t’i thënë “po” propozimit francez, madje edhe kryetari i Këshillit Evropian, Çarl Mishel ishte në Shkup për ta shprehur atë, por edhe nga këtu tha se Maqedonia do të ketë mbështetje politike dhe financiar gjatë procesit. Çfarë mund të presin konkretisht qytetarët me fillimin e këtij procesi?

Gir: Kjo është një pyetje e mirë. Do të doja që ta shikonim këtë sikur të ishim familje dhe të themi se vëllai ose motra juaj po martohet. Pra, do të kemi një anëtar të ri në familje dhe befas interesimi juaj për atë person rritet. Ju tashmë e njihni atë dhe keni marrëdhënie të mirë, por do të jeni më të interesuar – kush janë ata, çfarë do të sjellin, cilat janë vlerat e tyre, cili është vizioni i tyre dhe si do të përshtaten në familje. Kështu është disi e njëjtë me Bashkimin Evropian gjatë procesit të anëtarësimit. Ne tashmë kemi marrëdhënie të mirë, të fortë me vendin dhe tani do të shohim intensifikimin e gjithë kësaj. Diskutime shumë më të ngushta për reformën dhe shumë më tepër detaje dhe fokus në atë që nevojitet realisht. Së bashku me këtë do të vijë ndihma që ne ofrojmë për të ndihmuar ndjeshëm në marrjen e hapave që do ta transformojnë vendin dhe do t’i mundësojnë anëtarësimin. Në të njëjtën kohë do të shohim biznese dhe investime që e njohin vendin si një anëtar të ardhshëm të këtij tregu të vetëm. Çfarë do të thotë kjo për investime? Ky është interesi. Do të shihni se qasja akumuluese duke u rritur dhe intensifikuar marrëdhëniet, si dhe investimet dhe angazhimet, dhe në të njëjtën kohë do të flasim më shumë, si tani, por shumë më thellë për marrëdhëniet politike dhe çështjet që shqetësojnë të gjithë rajonin dhe vendin, ndaj shoh që kur ky vend të bëhet anëtar i familjes, marrëdhëniet do të jenë më të thella, intensifikuara dhe mbështetja jonë do të jetë më konkrete dhe më e fokusuar.

Gazetari: Euroambasador Gir, Ju faleminderit për intervistën.