Mungesa e librave më e madhe se vitin e kaluar, Ministria e Arsimit mund të paditet për herë të parë në gjyq

Nga 126 tekste shkollore që kërkohen për të gjitha lëndët obligative dhe zgjedhore në arsimin fillor nëntëvjeçar, në fillim të vitit shkollor 2023/2024, Ministria e Arsimit dhe Shkencës nuk ka siguruar 43, përkatësisht mungojnë 34 për qind e teksteve. Tekste për të gjitha lëndët mësimore dhe në të gjitha gjuhët mësimore do të kenë vetëm nxënësit e klasës së parë dhe të dytë, ka njoftuar sot Komisioni për Parandalimin dhe Mbrojtjen nga Diskriminimi (KPMD) bazuar në listën e të dhënave që ka siguruar Ministria e Arsimit në kërkesë.

Pas vonesës së vitit të kaluar të teksteve shkollore dhe konstatimit të KPMD-së se është bërë diskriminimi i vazhdueshëm ndaj nxënësve, Komisioni në qershor të këtij viti i ka dërguar rekomandim Ministrisë së Arsimit dhe Shkencës që të sigurojë tekste për të gjitha lëndët mësimore dhe në të gjitha gjuhët më së voni deri më 31 gusht dhe të dorëzojë një raport me shkrim.

Sipas raportit të dërguar nga Ministria e Arsimit dhe Shkencës, një e treta e teksteve nuk janë siguruar edhe këtë vit. Siç tha Vesna Bendevska, anëtare e KPMD-së, kanë konstatuar se Ministria e Arsimit dhe Shkencës nuk e ka hequr shkeljen e së drejtës për qasje të barabartë në arsim cilësor për një popullatë më të madhe të nxënësve të arsimit fillor brenda afatit (31 gusht), që ishte detyrimi i saj ligjor.

“Me një mungesë të tillë të teksteve shkollore, diskriminimi i konstatuar jo vetëm që nuk është hequr për këtë vit shkollor, por është në shkallë shumë më të madhe se ato të përcaktuara nga Komisioni në fund të qershorit 2023”, theksoi Bendevska.

Ajo përmendi konventat ndërkombëtare për të drejtën e arsimit, si dhe faktin se kjo është e garantuar me Kushtetutën tonë, por duke pasur parasysh se KPMD ka kompetencë të tregojë, zgjidhja e rekomandimit të pazbatuar, tha ai, është mbrojtja gjyqësore nga diskriminimi.

Në seancën e nesërme të Komisionit do të raportojë për rekomandimin e paplotësuar dhe do të vendosë për një padi të mundshme për një rast me interes publik, përkatësisht për diskriminim sistematik dhe të zgjatur të nxënësve. Do të ishte rasti i parë që KPMD-ja të kërkojë mbrojtje gjyqësore si mbrojtja më e lartë kundër diskriminimit.

Ajo prezantoi raportin e marrë nga Ministria e Arsimit dhe Shkencës për gjendjen e të gjitha teksteve shkollore të kërkuara në arsimin fillor. Për tekstet e munguara shpesh përmendej formulimi “në fazën përfundimtare” ose “para shtypjes”, ose se nuk kishte autorë të regjistruar në thirrjen e publikuar për tekste, ose ishin “të papërshtatshëm sipas normës për kuadrin mësimor”, ndërsa thirrje për ekipet e autorëve për përpunimin e librave MASH ka shpallur edhe pasi ka filluar viti shkollor.

Sipas raportit, nxënësit e klasës së gjashtë nuk do të kenë tekst shkollor për asnjë lëndë obligative – gjithsej 10 lëndë për të cilat ende nuk ka miratim.

“Nxënësit e klasave të treta e nisin këtë vit pa një tekst të vetëm për të gjitha lëndët obligative. Tekstet e gjuhës maqedonase, shqipe, turke dhe boshnjake nuk janë gati. “Shtypja, përkthimi dhe shpërndarja” e tyre nuk ka ardhur ende, të cilën MASH e quan “faza përfundimtare”. Tekstet e shkencave natyrore dhe ato të shoqërisë janë në të njëjtën fazë. Teksti i gjuhës serbe nuk është miratuar as nga Komisioni Kombëtar. Nuk do të ketë libër të matematikës, as nuk është shpallur thirrje publike për formimin e ekipit të autorëve dhe do të duhet të përkthehet në të gjitha gjuhët tjera mësimore”, tha Bendevska.

Gjithsej 20 tekste të gjuhëve të huaja, si lëndë e parë apo e dytë në të nëntë klasat, ende nuk kanë miratim për përdorim nga Shërbimi Pedagogjik dhe të gjitha, në raportin e MASH, kishin statusin: në një fazë të avancuar miratimi”.

“Nëse merret parasysh dispozita ligjore që thirrja publike për këto tekste zgjat nga 10 ditë deri në tre muaj, Komisioni nuk mund të përcaktojë se kur do të shpërndahen këto tekste për nxënësit”, tha Bendevska.

Nxënësit që ndjekin mësimet në gjuhën shqipe, turke, serbe dhe boshnjake nga klasa e katërt, e pestë dhe e gjashtë, nuk do të kenë tekst mësimor në gjuhën maqedonase edhe pse është lëndë obligative.

Libri i lëndës së Historisë dhe Shoqërisë, i cili u tërhoq në maj të këtij viti për gabime të mëdha, nuk do të jetë në dispozicion as për nxënësit e klasës së pestë të këtij viti. Pretendimi i MASH-it, tha Bendevska, është se dorëshkrimi i një ekipi të ri autorësh ishte në fazën e miratimit.

Problematike janë klasat për të cilat po punohet për programet e reja mësimore, rrjedhimisht edhe tekstet e reja, sipas Konceptit për Arsimin Bazë nga viti 2020, i cili deri në këtë vit shkollor është aplikuar gradualisht deri në klasën e gjashtë. Kështu që nxënësit e klasave të shtatë, tetë dhe të nëntë, të cilët ende nuk janë përfshirë me reformën, të mësojnë sipas planprogrameve të vjetra dhe të përdorin tekstet e vjetra, me përjashtim të tekstit të Gjeografisë, i cili edhe pse i miratuar, nuk mund të përdoret për shkak se siç deklaroi MASH në raport, “probleme me transferimin e të drejtave të autorit material me autorin”.

Për lëndën e Historisë për klasën e shtatë (dy tekste), Histori për klasën e tetë dhe Histori për klasën e nëntë (dy tekste nga botues të ndryshëm), Ministria e Arsimit dhe Shkencës njoftoi se “për momentin nuk po porosisim një shtyp shtesë për shkak të komitetit të historisë”.

Ministria e Arsimit dhe Shkencës nuk ka vepruar me rekomandimin e KPMD-së nga qershori i këtij viti – me procedurë urgjente duhet të bëhen ndryshime në Ligjin për tekstet shkollore për arsimin fillor dhe të mesëm me qëllim të thjeshtësimit të procedurave për përgatitjen e teksteve.