Rruga Shkup – Bruksel nuk kalon nga Sofja
Ida Manton
Të dy palët, ajo bullgare dhe maqedonase kanë treguar një mungesë të thellë të ndjenjës dhe aftësive diplomatike, dhe do të përfitonin nga një trajnim intensiv për aftësitë negociuese, përgatitjen e procesit të negociatave, planifikimin strategjik, komunikimin efektiv, analizën e konflikteve, metodologjitë e pajtimit dhe tema të tjera që duhet të identifikohen me rastin e vlerësimit të nevojave.
Mbi të gjitha, të dy palët do të përfitojnë nga procesi i ndërmjetësimit nga një palë e tretë, i cili do të ishte një pjesë integrale e procesit të MSA-së së BE-së dhe i promovuar nga ekspertë të lehtësimit të dialogut, të cilët janë mirë të informuar me punën dhe dokumentet e KB-së, KE-së dhe OSBE-së. Rruga për në BE nuk kaloi as nëpër Athinë, por diplomacia greke bëri mrekulli dhe bindi botën se fqinji i tyre nuk do t’i bashkohej NATO-s ose BE-së pa pranuar kushtet e saj. Diplomatët bullgarë bënë gabim kur menduan se Evropa do të kishte durimin për të njëjtin skenar, ose kur menduan se mund të kalonin përmes së njëjtës derë. Nga ana tjetër, Evropa llogariti gabimisht suksesin diplomatik të Marrëveshjes së Prespës, e cila priste që do t’i jepte fund rivalitetit të vjetër, se do të ndërtoheshin ura miqësie ose udhëheqësit ballkanikë në BE (dhe në pragun e saj) tani u bënë zotërinj evropianë. Zyrtarisht, ne jemi në një rrugë pa krye që mund të kapërcehet, por është e rëndësishme për të gjitha palët e përfshira (Bullgaria, Maqedonia dhe Bashkimi Evropian, si dhe vendet anëtare të saj), zgjidhja të jetë sistematike, gjithëpërfshirëse dhe e udhëhequr nga ekspertë të dialogut dhe ekspertë të fushës në fjalë, të mos nxitohet dhe/ose të mos konsiderohet si një detyrë e thjeshtë që duhet kryer.
Rruga e gjatë dhe me kthesa mund të bëhet më e shkurtër dhe ndoshta me më pak kthesa
Unë kam shkruar mbi këtë temë për nevojat e rrjetit të ekspertëve tanë të negociatave (Procese të negocimit ndërkombëtar (PIN)), dhe ky tekst hyn në më shumë detaje dhe ofron një zgjidhje të arsyeshme në këtë aspekt – tani që portugezët kanë shpallur propozimin e tyre dhe kur kemi një përpjekje diplomatike nga Presidenca e BE-së për të lehtësuar mbajtjen e Konferencës së parë Ndërqeveritare (IGC) për Maqedoninë e Veriut, e cila është e bazuar pjesërisht nga puna e homologëve të tyre gjermanë.
Duke marrë parasysh se koha deri në Konferencën e dëshiruar Ndërqeveritare në fund të këtij muaji është shumë e shkurtër, propozimi portugez është shumë praktik me propozimin për të ndarë negociatat e pranimit në BE dhe procesin e zgjidhjes së mosmarrëveshjeve midis Maqedonisë së Veriut dhe Bullgarisë. E dyta është një proces që nuk mund të ndodhë brenda një muaji, por dakordimi për të adresuar seriozisht kërkesat bullgare duhet të jetë një koncesion i arsyeshëm për të ndihmuar bullgarët që të zhbllokojnë procesin e anëtarësimit. Megjithëse propozimi portugez është një bazë e mirë, ai duhet të përmirësohet me një strukturë shtesë operacionale që ka kompetenca thelbësore në temat e diskutueshme – zgjidhja e konflikteve, e drejta ndërkombëtare, diplomacia e heshtur, menaxhimi i diversitetit, të drejtat e pakicave, pajtimi, masat e ndërtimit të besimit, monitorimi, etj.
Siç qëndrojnë gjërat tani, procesi i Këshillit të Stabilizim-Asociimit (MSA) është midis BE-së dhe Maqedonisë së Veriut. Detyrimet janë vetëm për Maqedoninë e Veriut, që ajo t’i zbatojë ato. Për më tepër, për shkak të strukturës së procesit të BE-së dhe MSA-së, Bullgaria mund të ketë një kontroll të konsiderueshëm mbi procesin. Nga ana tjetër, Marrëveshja e Miqësisë, Fqinjësisë së Mirë dhe Bashkëpunimit me Bullgarinë e vitit 2017 bazohet në reciprocitet të plotë. Të dy vendet duhet të zbatojnë të gjitha detyrimet në mënyrë të barabartë. Prandaj, megjithë qëllimet e mira, procesi i MSA-së minon Marrëveshjen e vitit 2017. Për të korrigjuar këtë mangësi, një element shtesë (të përforcohet) duhet t’i shtohet procesit të MSA-së në mënyrë që të rivendosë reciprocitetin dhe dialogun, bazuar në “kriteret objektive” (siç parashikojnë portugezët).
Do të ishte ideale që përforcim të përbëhej nga eksperttë të palës së tretë në mënyrë që të lehtësojë dialogun, i cili do të drejtohet nga një diplomat i lartë – një person i respektuar nga të dy palët. Ky ekip do të rimendojë procesin, do të lehtësojë diskutimet dhe do të sigurojë ekspertizë mbi çështjet e pazgjidhura të Marrëveshjes së vitit 2017 brenda kornizës normative ndërkombëtare të zbatueshme tashmë për të dy palët (që dalin nga dokumentet dhe obligimet e KB-së, Këshillit të Evropës dhe OSBE-së). Ky ekip i lehtësimit të dialogut do t’i raportojë MSA-së mbi progresin dhe sfidat, duke siguruar kështu monitorimin e nevojshëm për zbatimin e asaj që parashikohet nga propozimi portugez. Ky përforcim do ta bëjë procesin e propozuar të MSA-së më efikas, do ta vendosë atë në një kornizë specifike kohore dhe në të njëjtën kohë do të ruajë reciprocitetin dhe simetrinë, e cila është baza për ndërtimin e besimit dhe rritjen e besimit, e cila do të çojë në pajtim të vërtetë. Kjo gjithashtu do të sigurojë “rezultate të qëndrueshme dhe një proces të pakthyeshëm” bazuar në kritere objektive, siç u kërkua edhe nga udhëheqja bullgare.
Çështja e identitetit maqedonas është vënë në tryezë qysh më parë, në kornizën e pranimit në BE, dhe tani ajo është përsëri në tryezë. Këtë herë sepse Bullgaria ka mësuar nga procesi i Prespës se faza e para-anëtarësimit është një kohë e mirë për kërkesa të guximshme, kurse BE-ja nuk ka treguar ende kapacitetin për t’u përgjigjur duke përgatitur një plan të plotë, strategjik për zgjidhjen e konfliktit dhe dizajnin e procesit, veçanërisht jo kur njëra nga palët është një shtet anëtar. Mesazhet vazhdimisht të përsëritura për zgjidhje bilaterale të mosmarrëveshjeve, kërkimi i një formule që do të lejojë në mënyrë magjike Bullgarinë të heqë veton dhe të ruajë fytyrën pak para takimit të fundit të Këshillit të BE-së nën presidencën portugeze, vetëm e rëndoi mosmarrëveshjen dhe lejoi Bullgarinë të qëndrojë në pozicionin e saj dhe të jetë shumë e ngurtë në kërkesat e saj.
Shumica e “zgjidhjeve alternative”, të tilla si ajo e paraqitur nga Komisioneri i Zgjerimit Varhei, për të ndarë procesin për Maqedoninë dhe Shqipërinë, do të dalin në plan të parë nëse vazhojnë të lejohen pretendimet bullgare për të bllokuar përafrimin e Maqedonisë së Veriut në BE. Këto “balona provë” i ngjajnë “dritares së mundësive” të vitit 2018, para se të nënshkruhej Marrëveshja e Prespës, dhe ndërsa ato janë shumë efektive në mobilizimin e diplomatëve të përgjumur të cilët papritmas kuptojnë se mund të bëhen shumë më tepër, ato gjithashtu çojnë në zgjidhje të nxituara dritëshkurtër, që me shumë gjasë mund të çojnë në komplikime shumë më të mëdha më tej. Prandaj, megjithëse koha është e shkurtër, është ende e mundur: të mbahet një Konferencë Ndërqeveritare në muajin qershor; të vendoset një proces i veçantë negocimi për të zgjidhur mosmarrëveshjen; dhe të bien dakord për formatin dhe strukturën e tij, dmth. të formohet një ekip nga një palë e tretë për lehtësimin e dialogut dhe të përcaktohet mandati i tij kryesor.
Na duhet ndihmë nga dikush, por jo nga çdokush
Të dy palët duhet të insistojnë në ndihmën e organizatave dhe ekspertëve kompetentë në mënyrë që të lehtësojnë dialogun brenda një procesi që duhet të zhvillohet paralelisht me negociatat e pranimit në BE, dhe jo si pjesë e tij. Kjo mund të bëhet, dhe duhet të bëhet, për shumë arsye, me çrast veçojmë disa prej tyre që gjithashtu varen nga koha:
Çështjet e identitetit të ngritura nga Bullgaria do të marrin një platformë të veçantë. Ato do të diskutohen në kornizën normative të standardeve dhe angazhimeve ndërkombëtare dhe të njëjtat do të dëgjohen dhe adresohen nga ekspertë të fushës. Ata do të kenë mundësinë të vendosin pretendimet e tyre në tryezë dhe të bindin botën nëse faktet që ata ndanë me 26 vendet e tjera anëtare të BE-së në Memorandum që shpjegon marrëdhëniet midis Republikës së Bullgarisë dhe Republikës së Maqedonisë së Veriut në procesin e zgjerimit, aderimit dhe stabilizimit (i cili çoi në veton) janë kërkesa legjitime dhe bazohen në ligjin dhe zakonet ndërkombëtare. Sapo të përfundojë procesi, këto përfundime do të sqarojnë marrëdhëniet midis dy vendeve dhe do t’i ndihmojnë ata të përafrojnë pikëpamjet e ndryshme, gjë që është një përfitim i madh për BE-në, pasi ata do të kenë dy anëtare bashkëpunuese të Bashkimit Evropian – fryma e Bashkimit mund të të shihet në praktikë.
Maqedonia e Veriut e përpiu pilulën e hidhur për t’u bashkuar me familjen evropiane, kurse Komisioni Evropian tashmë ka dhënë dritën jeshile për të filluar negociatat. Pra, negociatat duhet të fillojnë. Tani shtrohet pyetja nëse kjo do të ndodhë para fillimit të presidencës sllovene, me çrast BE-ja duhet të gjejë një mënyrë për ta bërë këtë pa humbur shumë besueshmërinë e saj në fqinjësinë e saj. Gjithashtu, nëse karota e BE-së nuk është më në tryezë, peizazhi politik do të përkeqësohet edhe më shumë. Rajoni ka shumë nevojë për një sistem vlerash tejkombëtare dhe BE-ja aktualisht është struktura kryesore që ofron këtë sistem. BE-ja gjithashtu ka nevojë që ky rajon të jetë në rrugën e progresit pasi vetë gjeografia krijon ndërlidhje, prandaj është më mirë dhe më e sigurt për BE-në të promovojë vlera që janë në përputhje me Bashkim koheziv dhe të mos humb ndikimin e saj.
BE-ja nuk do të duhet të mbyllë sytë nëse mungon progresi dhe reformat në Maqedoninë e Veriut. Nuk do të duhet më të shtrembërojë vlerësimin e progresit dhe premtimet e anëtarësimit (sinqerisht, bazuar më shumë në politikë reale sesa në meritë). Më në fund, ata mund të fillojnë një proces të vërtetë të pranimit dhe të presin zbatimin e shpejtë të legjislacionit, i cili është një presion që qytetarët shpresonin ta shihnin në vitin 2017. Sigurisht, procesi i pranimit do të zgjasë shumë gjatë, por BE-ja mund të përqendrojë kapacitetet e saj në përparimin, reformën dhe transferimin e njohurive, e jo në ligjërata historie dhe kapituj të papërfunduar nga luftërat e mëparshme në rajon.
Patot od Skopje do Brisel ne pominuva preku SofijaBurimi: vlada.mk
Ky nuk është një problem që mund të zgjidhet lehtësisht me një aneks ose një udhërrëfyes. Kjo është një mosmarrëveshje që kërkon ndërmjetësimin e palës së tretë dhe një kornizë normative brenda sistemit të BE-së. Prandaj, propozimi portugez hap mundësinë për t’u marrë në mënyrë sistematike me këtë dhe me të gjitha konfliktet e tjera të kësaj natyre në të ardhmen. Në vend që të këmbëngulë që vendet të zgjidhin problemet e tyre në mënyrë bilaterale, propozimi përfshin BE-në si një çadër nën të cilën do të menaxhohet mosmarrëveshja/kontesti. Kjo është një risi, diçka që po e ndryshon BE-në tani.
Deri më tani, BE-ja është përpjekur të menaxhojë pritjet dhe të kontrollojë procesin e zgjerimit, duke pasur parasysh se ka pozicione të ndryshme midis vendeve anëtare se sa mirë Bashkimi mund të përballë ndërlikimet shtesë me një numër më të madh vendesh anëtare. Një nga kushtet më të rëndësishme për zgjerimin janë marrëdhëniet e fqinjësisë së mirë, të cilat u bënë kusht në vitin 2004. Në këtë drejtim, BE-ja ka marrë një qëndrim që “BE-ja nuk mund dhe nuk do të importojë mosmarrëveshje bilaterale, dhe paqëndrueshmërinë që ato mund të sjellin. Zgjidhjet përcaktuese dhe detyruese që kontribuojnë në stabilitetin rajonal duhet të gjenden dhe zbatohen përpara se vendi të pranohet.” Zgjidhja e mosmarrëveshjeve bilaterale është bërë një parakusht i qartë për zgjerimin e mëtejshëm që nga hapja e bisedimeve të pranimit me Serbinë në vitin 2014, progresi i së cilës matet në drejtim të përmirësimit të qëndrueshëm të marrëdhënieve të saj me Kosovën. Me Procesin e Berlinit të vitit 2015, vendet potenciale kandidate për në BE janë zotuar të mos përdorin mosmarrëveshje bilaterale për të penguar përparimin e njëri-tjetrit drejt rrugës së integrimit në BE.
Bullgaria e ka bërë pikërisht këtë dhe vetoja nuk është pritur mirë nga shumica e vendeve anëtare të BE-së. Përpjekja për të imponuar interpretimin e vet të së kaluarës, ndërsa Maqedonia e Veriut përparon drejt Brukselit i ka sjellë dëm diplomatik Bullgarisë. Mund të jetë më e lehtë për qeverinë e përkohshme të korrigjojë gabimet e qeverisë së mëparshme të udhëhequr nga partia GERB, e cila, nëse do të ishte ende në pushtet, do të përballej me vështirësi të mëdha për të hequr dorë nga pozicioni i saj i fortë në vitin 2020. Pasi këto diskutime të rishikohen nga profesionistë, shpresa është që të dy vendet do të jenë në gjendje të adresojnë kërkesat më thelbësore të elektoratit të tyre.
Megjithëse zgjedhjet e muajit prill në Bullgari kanë treguar se elektorati po i jep përparësi problemeve të brendshme, duke përfshirë edhe skandalet e shumta të korrupsionit dhe rënien alarmante ekonomike që është përkeqësuar nga pandemia aktuale, “çështja maqedonase” me shumë gjasë nuk do të harrohet pas përsëritjes së zgjedhjeve dhe formimit të një qeverie të re bullgare këtë verë.
Unë do të ndjek diellin: Një zgjedhje e zgjuar për një të ardhme të përbashkët dhe të prosperuar
Në këtë kuptim, BE-ja gjendet në një udhëkryq të rëndësishëm: të këmbëngulë në vizionin e saj, në përputhje me legjislacionin, në konceptet e saj liberale dhe të rrisë bashkëpunimin dhe solidaritetin rajonal, ose t’u lëshojë rrugë pretendimeve nacionaliste që do të rrezikojnë procesin e zgjerimit dhe bashkimit të Evropës. Vetoja bullgare ngre pretendime të vjetra që burojnë direkt nga doktrina e udhëheqësit të tyre komunist Todor Zhivkov në vitet e 60-ta të shekullit të kaluar. Paralajmërimi i hershëm, i cili përkthehet në veprim në kohë i BE-së, mund të parandalojë që kjo përpjekje shkatërruese nacionaliste të përhapet në të gjithë Evropën, duke rrezikuar vizionin për projektin e BE-së dhe duke përforcuar brishtësinë tashmë joliberale që po shohim sot në Bashkimin Evropian. Zgjedhja e BE-së është midis rishikimeve nacionaliste të historisë evropiane dhe solidaritetit në menaxhimin e diversitetit sipas normave liberale demokratike, respektivisht evropiane.
Nëse BE-ja lejon hapjen e kësaj kutie të Pandorës, Evropa së shpejti do të përballet me demonët e saj historikë, diçka që ministri i jashtëm çek dhe ai sllovak e njohën kur kundërshtuan kushtëzimin bullgar për negociatat e përafrimit.
Fatkeqësisht, fuqia e pozicionit bullgar nuk u sfidua ose zbut në mënyrë të mjaftueshme nga Këshilli i BE-së në atë kohë. Vënia në pikëpyetje e identiteteve dhe gjuhëve dhe rishkrimi i historisë kombëtare nuk janë tema që disa shtete anëtare janë të gatshme të rishikojnë, siç mund të shihet në letrën e ministrit çek dhe sllovak, si dhe në një letër tjetër nga nëntë ministra të jashtëm të BE-së drejtuar shefit të diplomacisë evropiane Hosep Borell (Josep Borrell), duke kërkuar një kthim të agjendës për përafrimin e Ballkanit Perëndimor – që nënkupton një shenjë të qartë të kundërshtimit të vetos së Bullgarisë. Nëntë ministra kërkuan një qasje strategjike ndaj Ballkanit Perëndimor „jo vetëm përmes prizmit të zgjerimit, por edhe përmes politikës së jashtme“. Ky veprim i Bullgarisë jo vetëm që konsiderohet i ngathët diplomatikisht, por edhe i rrezikshëm, duke pasur parasysh sfidat politike sot dhe krizat socio-ekonomike që ne tashmë po ndiejmë si rezultat i pandemisë. “BE-ja duhet të refuzojë çdo përpjekje për të përfshirë çështjet historike dhe të identitetit në politikën e saj të zgjerimit. Përndryshe, rrezikon të shkel 70 vjet përvojë në kapërcimin e trashëgimisë së të kaluarës dhe promovimin e një projekti paqe bazuar në pajtimin dhe sundimin e ligjit,” siç kishte shkruar së fundmi ish i dërguari i posaçëm i BE-së Ervan Fuere (Erwan Fouere).
Dielli po lind: Nëse e bëjmë këtë siç duhet, mund të arrijmë në një vend më të mirë
Fazat e ardhshme duhet të përmirësojnë mangësitë që e kanë përkeqësuar problemin, të cilat kryesisht lindin ngase iu lejua politikanëve të shteteve dhe historianëve lokalë të merren me problemin, pa lehtësim ose ndërmjetësim ndërkombëtar me udhëzime të përkatëse brenda kornizës normative të BE-së. Udhëheqësit bullgarë, si dhe anëtarët bullgarë të komisionit të përbashkët multidisiplinar të ekspertëve për çështje historike dhe arsimore, kanë hedhur poshtë deri më tani idenë e përfshirjes së ekspertëve të huaj. Presidenti Radev, madje deklaroi: „Askush nuk e di historinë e rajonit më mirë se ne… Komisioni duhet të përfundojë punën e tij për çështjet historike, kurse ne do ta marrim parasysh natyrën politike të çështjeve. Sa i përket çështjeve bilaterale, ne duhet të përpiqemi të gjejmë një zgjidhje të qëndrueshme dhe të pranueshme nga të dy palët“.
Kur Bullgaria flet me Maqedoninë, ajo vazhdimisht po zgjeron fushështrirjen e konfliktit në mënyrë që të përfshijë në të mbështetjen pasive të vendeve anëtare të BE-së, sikur të jenë në anën e saj, në mënyrë që të ruajë një avantazh asimetrik ndaj Maqedonisë. Kur vendet anëtare sugjerojnë pjesëmarrjen e ekspertëve të tyre, atëherë Bullgaria ngushton fushështrirjen e konflikteve dhe e hedh poshtë këtë propozim, në mënyrë që të ruajë përsëri epërsinë. Kjo qasje hipokrite e Bullgarisë e keqpërdor solidaritetin e BE-së duke kërkuar mbështetjen e qartë të vendeve anëtare, ndërsa refuzon ofertat e tyre aktive të ndihmës dhe ekspertizës, e cila është, në fakt, një shenjë e vërtetë e solidaritetit.
Megjithatë, u bë e qartë për të gjithë Evropën se ndihma ishte e nevojshme. Përshkallëzimi nacionalist lehtë mund të intensifikohet nëse ai nuk parandalohet. Ekziston ende një “zonë e marrëveshjes së mundshme” si dhe një mundësi për të hedhur bazat për një dialog konstruktiv. Të dy palët, ajo bullgare dhe maqedonase kanë treguar një mungesë të thellë të ndjenjës dhe aftësive diplomatike, dhe do të përfitonin nga një trajnim intensiv për aftësitë negociuese, përgatitjen e procesit të negociatave, planifikimin strategjik, komunikimin efektiv, analizën e konflikteve, metodologjitë e pajtimit dhe tema të tjera që duhet të identifikohen me rastin e vlerësimit të nevojave.
Mbi të gjitha, të dy palët do të përfitojnë nga procesi i ndërmjetësimit nga një palë e tretë, i cili do të ishte një pjesë integrale e procesit të MSA-së së BE-së dhe i promovuar nga ekspertë të lehtësimit të dialogut, të cilët janë mirë të informuar me punën dhe dokumentet e KB-së, KE-së dhe OSBE-së. Ky ndërmjetësim nga një palë e tretë do të ndihmonte në kapërcimin e pengesës së përsëritur shpesh që BE-ja i ka duart e lidhura sepse njëra palë në mosmarrëveshje është një vend anëtar. Lehtësimi nga një palë e tretë do të plotësojë procesin e stabilizimit dhe anëtarësimit në BE duke siguruar angazhimin e plotë të dy palëve dhe promovimin e mirëkuptimit të ndërsjellë në mënyrë që të bien dakord mbi përpjekjet e përbashkëta dhe një rrugë të përbashkët përpara që do të lejojë Procesin e Stabilizim-Asociimit të zhvillohet në një mënyrë më serioze, me shanse më të mira për qëndrueshmëri dhe sukses.
Një ndihmë tjetër, edhe më e shpejtë dhe më urgjente është e nevojshme për të ndihmuar në përgatitjen e udhërrëfyesit, siç thuhet në propozimin aktual portugez. Maqedonia duhet ta prezantojë këtë në Konferencën Ndërqeveritare, e cila parashikon të ketë afate dhe institucione kompetente sepse do t’i nënshtrohet monitorimit nga nivelet më të larta politike të Këshillit të Stabilizim-Asociimit midis BE-së dhe Maqedonisë. Siç e përmenda më lart, ky udhërrëfyes nuk duhet të përmbajë detyrime të njëanshme vetëm për vendin tonë. Në vend të kësaj, udhërrëfyesi duhet të jetë rezultat i një dialogu midis dy palëve që do të lehtësohej nga një ekip ndërkombëtar ekspertësh. Kjo do t’i ndihmojë të dy palët të përgatisin udhërrëfyesin dhe përgjegjësitë e tyre të mëtejshme. Kjo do të ishte një përmbajtje e rënë dakord bashkërisht, e që do të jetë baza për procesin e mëtutjeshëm të MSA-së, në përputhje me propozimin portugez, duke përfshirë zbatimin, asistencën teknike dhe një mekanizëm mbikëqyrjeje. Ky ekip mund të konsiderojë gjithashtu një seri aktivitetesh për ndërtimin e besimit midis dy palëve, e që mund të financohen përmes programit IPA.
Evropa nuk mund të lejojë diskutime mbi “të vërtetat” historike dhe duhet të promovojë recetën që mban vendet e Bashkimit të bashkuar, dhe kjo është respekti i ndërsjellë për “perspektivat” e ndryshme historike. Verdikti i suksesshëm i këtij procesi do të ishte një dialog konstruktiv nën ombrellën e BE-së dhe, në vend të ndarjeve, të zhvillohet një proces që do të shërojë plagët e vjetra dhe do të përqendrohet në mundësitë aktuale për një bashkëpunim të frytshëm.
Vendet anëtare mund ta përkujtojnë kolektivisht Bullgarinë se është koha për të rinovuar angazhimin e saj për solidaritet dhe bujari. Pandemia ka ndryshuar përparësitë tona globalisht, dhe BE-ja duhet ta përfshijë këtë problem në një kornizë të përshtatshme negociatash, ndërsa përqendrohet në një mbështetje më të madhe në një kuptim ekzistencial, siç janë paketat e reja të solidaritetit, disponueshmëria e vaksinave, rehabilitimi ekonomik pas periudhës së pandemisë, kohezini social, etj., si brenda Bashkimit ashtu edhe në fqinjësinë e saj të afërt.
Ju lutemi lexoni rregullat para se të komentoni ose shkarkoni
Vini re: Pikëpamjet dhe qëndrimet e shprehura në këtë artikull janë të autorit dhe nuk pasqyrojnë domosdoshmërisht pikëpamjet e Institutit për Studime të Komunikimit ose donatorit.
